19 listopada 2024 roku na pamiątkę i z wdzięczności dla Węgrów za udzieloną polskim uchodźcom pomoc podczas II wojny światowej po raz piąty od odsłonięcia pomnika Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora w warszawskiej Dolince Szwajcarskiej odbyła się specjalna uroczystość. Zorganizowana przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, Stowarzyszenie HENRYK SŁAWIK – Pamięć i Dzieło oraz nasze – Towarzystwo Przyjaciół Śląska w Warszawie.

Spotkanie odbyło się dokładnie w 85 rocznicę otwarcia we wrześniu 1939 roku węgierskiej granicy przed polskimi uchodźcami wojskowymi i cywilnymi i objęcia przez władze ówczesnego Królestwa Węgier opieki nad Polakami na czas wojny.

 Dodać należy, że to wyjątkowy rok z powodu przypadających w nim kolejnych aż trzech rocznic: 130-tych urodzin H. Sławika (1894), 80-tej rocznicy męczeńskiej śmierci H. Sławika w Mauthausen-Gusen (1944) i 50-tej rocznicy śmierci J. Antalla w Budapeszcie w niezasłużonym zapomnieniu (1974).

Ta uroczystość to symboliczny wyraz naszej pamięci i wdzięczności Węgrom za okazaną nam, Polakom, wyjątkową wówczas pomoc po napaści zbrojnej Sowietów na wschodnią Rzeczpospolitą w dniu 17 września 1939 roku, a jednocześnie uhonorowanie dwóch niezwykłych postaci: urodzonego w Szerokiej śląskiego Polaka, wielkiego "Sprawiedliwego" – Henryka Sławika i jego węgierskiego przyjaciela na śmierć i życie – Józsefa Antalla seniora, dwóch wyjątkowych opiekunów dziesiątek tysięcy polskich uchodźców wojennych.    

 W uroczystości uczestniczyli przedstawiciel3 najwyższych władz państwowych, Sejmu RP, Ambasady Węgier i Warszawy oraz wielu instytucji, organizacji społecznych i fundacji, a nade wszystko b. uchodźców z Węgier i członków ich rodzin.

Uroczystość, odbywająca się według ceremoniału wojskowego, rozpoczęło odegranie hymnów Polski i Węgier. Narrator przypomniał, że pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora, autorstwa Władysława Dudka, przed którym stoimy, powstał z inicjatywy b. ambasadora Grzegorza Łubczyka i dr. Jozefa Musioła, prezesa TPŚ w Warszawie, został odsłonięty w 2016 roku, a jego kopia w Budapeszcie w 2017 roku.

Następnie w imieniu UDSKIOR głos zabrał  z-ca Szefa Urzędu Pan Michał Syska. W imieniu Ambasady Węgier przemawiała Pani Konsul Monika Molna'r, a w imieniu b. uchodźców  Pan Andrzej Cybulski.

Na zakończenie w imieniu Stowarzyszenia Henryk Sławik – Pamięć i Dzieło wystąpił jego wiceprezes – b. ambasador Grzegorz Łubczyk, jednocześnie Członek TPŚ w Warszawie. Powiedział on m.in.:

    "4 listopada 1939 roku to 48 dzień od otwarcia węgierskiej granicy przed naszymi uchodźcami. Władze Węgier z premieram Pálem Telekim i regentem Miklósem Horthym, wspomagani przez burmistrzów miast i miasteczek oraz wójtów wsi, są już po bezprecedensowej akcji logistycznej. Już od ponad miesiąca od 100 do 130 tysięcy Polaków przebywa aż w 255 miejscowościach (!), wojskowi w 141, a cywile w 114.

 Sławik i Antall stali się swoistym symbolem tego uchodźczego braterstwa! Nie dość, że byli wzorowymi opiekunami Polaków, to jeszcze - nie bacząc na grożące im niebezpieczeństwo - uratowali ok. 5 tysięcy polsich Żydów-uchodźców, wyrabiając im nowe dokumenty o typowo polskich nazwiskach, to były "przepustki w życie".

Mówimy dziś, tu i teraz, Węgrom : "PAMIĘTAMY i DZIĘKUJEMY" – zakończył Grzegorz Łubczyk.

 Uroczystość zakończyło składanie wieńców i kwiatów. Jako pierwsi uczynili to byli uchodźcy i członkowie ich rodzin. Następnie wieńce złożyli: z-ca Szefa Urzędu Pan Michał Syska, Pani Konsul Monika Molna'r, przedstawiciele władz Warszawy, przedstawiciele TPS M. Kuliński i R. Musioł  i inne delegacje. Te wiązanki i kwiaty, złożone u stóp Henryka Sławika i Józefa Antalla sen. to nasza symboliczna pamięć i wdzięczność za ich postawę, czyny, za ich CZŁOWIECZEŃSTWO.