PUBLIKACJE 2025

Prezentujemy kolejne publikacje członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego napisane wraz z wnuczką  Panią Moniką Kaźmierczyk. Opracowania opublikowano w Przeglądzie Dziennikarskim.

1. Geneza utworzenia Związku Odwetu w Okręgu Śląskim ZWZ

Prezentowany artykuł o genezie powstania Związku Odwetu w Okręgu Śląskim ZWZ, jest interesujący nie tylko dla Ślązaków, ponieważ pokazuje, że Śląsk w początkowym okresie okupacji  odgrywał dominującą rolę w skali kraju w organizowaniu przyszłych struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Już w październiku 1939 r. rozpoczęto tu przygotowania do powstania.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Geneza utworzenia ...(pdf)  

2.  Działalność Związku Odwetu w Okręgu Śląskim ZWZ i jego rozbicie w styczniu 1941 r.

Prezentowany artykuł jest kontynuacją poprzedniego i ukazuje historię działalności Związku Odwetu w Okręgu Śląskim ZWZ do jego rozbicia w w 1941 r..

Organizatorami Związku Walki Zbrojnej [ZWZ] a następnie w jej strukturze Związku Odwetu [ZO] na Śląsku byli przeważnie jego mieszkańcy, którzy doprowadzili do odzyskania niepodległej państwowości. Los nie szczędził tego pokolenia Polaków, bo niebawem, po 20 latach, znowu konieczne było podjęcie walki zbrojnej w obronie niepodległości.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Działaność ZO w Okręgu Śląskim... (pdf)

PUBLIKACJE 2024

Prezentujemy kolejne publikacje członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego napisane wraz z wnuczką  Panią Moniką Kaźmierczyk. Opracowania opublikowano w Przeglądzie Dziennikarskim.

1. Ppor. inż. Franciszek Kwaśnicki współorganizator Polskiego Państwa Podziemnego na Śląsku w 1939 r. Szef Związku Odwetu w Okręgu Śląskim ZWZ a następnie komendant tego Okręgu

W publikacji przedstawiono niezwykłą postać Franciszka Kwaśnickiego, który był jednym z wybitnych dowódców konspiracyjnych nie tylko w skali regionu śląskiego, ale III Rzeszy. Służył Ojczyźnie w czasie pokoju oraz  w okresie okupacji Polski przez III Rzeszę. Podstawami jego życia były m.in.: patriotyzm, pracowitość, uprzejmość ale  zdecydowanie i konsekwencja  w działaniu, szczerość. Współorganizator struktur konspiracyjnych Polskiego Państwa Podziemnego na Śląsku oraz sieci dywersyjnej nie tylko w Okręgu Śląskim ZWZ, ale też na terenach „starej” Rzeszy, m.in.   we  Wrocławiu i Berlinie.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Ppor. inż. Franciszek Kwaśnicki ...... (pdf)

2. Obrona Grodna 20-22 IX 1939  r. przez żołnierzy i ludność cywilną i ich walka z oddziałami sowieckimi.

Autor opisuje b. ciekawą historię obrony Grodna 20-22 IX 1939  r. przez żołnierzy i ludność cywilną i ich walka z oddziałami sowieckimi.

Grodno[1] przed II wojną światową było miastem po­wiatowym w II Rzeczpospolitej (obecnie na Białorusi), u ujścia rzeki Horodniczanki do Niemna. . Zamieszkiwane było wówczas przez blisko 60 tysięcy mieszkańców, wśród których przeważali Polacy (60%) i Żydzi (37%), przy nieznacznym udziale procentowym Litwinów i Białorusinów (3%). W tamtym czasie dochodziło  do napięć na tle narodowościowym. W mieście tym była siedziba Dowództwa Okręgu Korpusu nr III i sztabu  29 DP [dywizja piechoty]. Stacjonowały w tym mieście 76 PP [Pułk Piechoty], 81 Pułk Strzelców Grodzieńskich, 29 PAL [Pułk Artylerii Lekkiej], 7 bpanc.[ batalion pancerny].  Siły te przygotowywane były m.in. do obrony miasta w przypadku agresji III Rzeszy na Polskę.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Obrona Grodna 20-22 IX 1939  r. przez ...., (pdf)

3. Powstańcy śląscy wywalczyli część Górnego Śląska dla Polski w 1921 r.

 Mija 103 lata od zakończenia III Powstania Śląskiego na Górnym Śląsku. Powstanie to w dziejach najnowszych Śląska stanowiło przełom, bo po sześciu wiekach jego część powróciła do Macierzy a co najważniejsze przetrwała tu w wielkiej masie ludność polska, która trzykrotnie chwyciła za broń w latach 1919-1921, przeciwstawiając się dalszej germanizacji. Ślązacy podjęli tę walkę, by żyć we własnym państwie, które po 123 latach powróciło na mapę Europy.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Powstańcy śląscy wywalczyli część Górnego Śląska dla Polski w 1921 r. ... pdf.

4. Wacław Smoczyk – współorganizator śląskiej sieci dywersji pozafrontowej

Artykuł o współorganizatorze śląskiej sieci dywersji pozafrontowej a następnie organizatorze dywersji w okręgu Śląskim OOB-ZWZ oraz szefie konspiracyjnej sieci dywersyjnej na Opolszczyźnie i pograniczu z GG. 

Wacław Smoczyk był jednym z najwybitniejszych dowódców konspiracyjnych nie tylko w skali regionu śląskiego, ale kraju. Niestety, ale mało znany jest nawet historykom śląskim. To nie tylko wybitny Ślązak, ale patriota, który swoje życie poświęcił Ojczyźnie i był jej wierny do ostatniej sekundy. To Człowiek o nadzwyczajnej osobowości, kumulujący wiele zwyczajnych cech, począwszy od realizmu, umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi w różnym wieku i ich pozyskiwania do realizacji wytyczonego przez siebie celu, którym była walka o odzyskanie niepodległości a skończywszy na wyjątkowych zdolnościach organizatorskich, pracowitości, niespożytej energii, cierpliwości i konsekwencji w działaniu.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - "Wacław Smoczyk – współorganizator śląskiej sieci dywersji pozafrontowej " ... pdf.

5. Walka największego oddziału partyzanckiego AK „Hardego” na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy z siłami hitlerowskimi 12-13 I 1945 r. w Lasach Gościbia. Rozwiązanie oddziału 25 I 1945 r.

Artykuł o powstaniu i działalności bojowej największego oddziału partyzanckiego na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy. Twórcą  i dowódcą tego oddziału GL PPS-AK był  ppor. Gerard Woźnica „Hardy”, awansowany do stopnia kapitana podczas ujawniania się żołnierzy AK jesienią 1945 r. Oddział liczył blisko 400 partyzantów w 1944 r. Główną uwagę skoncentrowaliśmy na jego ostatniej walce 12-13 I 1945 r. w Lasach Gościbia. Składał się w zdecydowanej liczbie z Zagłębiaków, ale byli też w nim Ślązacy, np. zimą 1944 r. skierowany został do niego por. Czesław Świątecki „Surma”–dowódca oddziału partyzanckiego „Garbnik”  z  Obwodu Żywieckiego AK.

Pełny tekst artykułu po kliknięciu w link - Walka największego oddziału partyzanckiego AK „Hardego” ... pdf. 

6. Stosunki polsko-czeskie na Śląsku Cieszyńskim w okresie okupacji Polski przez III Rzeszę i próby współpracy Okręgu Śląskiego ZWZ-AK z czeskim ruchem niepodległościowym.

Przykre jest to,  że nie mieliśmy polityków potrafiących rozszyfrować grę przywódców czeskich.  Naszych polityków cechował   optymizm i przekonanie o możliwości współpracy z Czechami i połączenie się obu państw [federacja]. To lokalni przywódcy ZWZ-AK i Okręgowej Delegatury Rządu na Kraj  na Śląsku rozszyfrowali grę Czechów. o czym informowali dowództwo centralne  ZWZ-AK.  Oceny te przekazywano dla rządy polskiego na emigracji. W meldunkach zwracali uwagę,  że optymizm rządu polskiego  w utworzenie federacji  jest bezzasadny i nie oparty na przesłankach racjonalnych. Nawet premier Stanisław Mikołajczyk podjął działania zmierzające do kontynuowania zapoczątkowanej przez gen. Sikorskiego w 1940 r. idei federacji z Czechosłowacją. Próby takiej współpracy zakończyły się niepowodzeniem, ponieważ Czesi współpracę tę traktowali koniunkturalnie, czyli w  zależności od rozwoju sytuacji na arenie międzynarodowej. 

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Stosunki polsko-czeskie na Śląsku Cieszyńskim ... pdf.

PUBLIKACJE 2023

Prezentujemy kolejne publikacje członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego napisaną wraz z wnuczką  Panią Moniką Kaźmierczyk. Opracowania opublikowano w Przeglądzie Dziennikarskim.

1. Niezwykła droga dr Józefa Musioła – od pasterza poprzez podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości do  sędziego Sądu Najwyższego 

Józef Musioł znany śląski działacz polityczny i społeczny, prawnik – sędzia Sądu Najwyższego w stanie spoczynku, dziennikarz, literat, założyciel Towarzystwa Przyjaciół Śląska w Warszawie i Stowarzyszenia Sędziów Sądu Najwyższego w st. spoczynku, których jest prezesem. Także przewodniczący Rady Programowej Zespołu Pieśni i Tańca ,,Śląsk” im. St. Hadyny.
     Urodzony 9 I 1933 r. w Połomi w wielodzietnej rodzinie, co nie było rzadkością w tamtych latach, w przeciwieństwie do rodzin niemieckich. Ojciec Jego Franciszek kultywował tradycje śląskie i miał podobnie jak Ślązacy, wielki szacunek do pracy, ale jednocześnie widział potrzebę walki o odzyskanie niepodległości i powrót do Macierzy. Nie można nie docenić funkcjonowania lokalnych stowarzyszeń, które pod przykrywką działalności społecznej, kulturalnej i filantropijnej zajmowały się też pobudzaniem świadomości narodowej, co miało duży wpływ na ożywienie procesu odzyskiwania podstaw narodowych, utrwalania świadomości narodowej.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Niezwykła droga dr Józefa Musioła..., pdf

2. Gen. bryg. Henryk Kowalówka, wybitny dowódca okręgów ZWZ-AK na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy [Śląsk i Wielkopolska]

Gen. bryg. Henryk Kowalówka ze wszech miar zasługuje na spopularyzowanie na łamach Przeglądu Dziennikarskiego. Ten bohaterski oficer, komendant Okręgu Śląskiego Związku Walki Zbrojnej [ZWZ] i Armii Krajowej [AK] a następnie Okręgu Poznańskiego AK obowiązek przedkładał nad własne życie, czego konsekwencją było aresztowanie, bestialskie śledztwo oprawców hitlerowskich i śmierć w obozie w Żabikowie.

Uwagę zwraca fakt, że to był wówczas najwyższy stopniem wojskowym oficer, który objął dowództwo Okręgu Śląskiego ZWZ. ..., 

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - .Gen. bryg. Henryk Kowalówka, wybitny dowódca pdf

3. Geneza i obrona ludności polskiej przez utworzoną samoobronę w Przebrażu przed ukraińskimi nacjonalistami.

Polska w 1918 r. odrodziła się jako państwo demokratyczne. Ustawy uchwalone przez Sejm, łącznie z konstytucją z 1921 r. były fundamentem państwa, w którym przestrzegano w pełni prawa i obowiązki mniejszości narodowych. Problemy narodowościowe występowały nie tylko w  Polsce i nie zawsze były łatwe do rozwiązania z uwzględnieniem interesu obu stron, tym bardziej iż wzrastały aspiracje i postulaty narodowe mniejszości. Nie bez wpływu na radykalizowanie się tych postulatów odgrywały inspiracje z zewnątrz, zwłaszcza  z Moskwy i Berlina  oraz z nacjonalistycznych ośrodków tych mniejszości działających poza granicami Polski. Państwo polskie nie było w stanie zaspokoić tych żądań, szczególnie dotyczących powiększania uprawnień autonomicznych, bo doprowadziłoby to nie tylko do naruszenia jedności państwa, ale  jego bezpieczeństwa  a nawet utraty części terytorium, bo takie żądania też były wysuwane. Dobrze zorganizowaną mniejszością byli Niemcy i Ukraińcy.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Geneza i obrona ludności polskiej..pdf

4. Dramat ludności żydowskiej w getcie warszawskim i  walka powstańcza organizacji wojskowych.

Klęska Polski w wojnie obronnej 1939 r. oznaczała utratę niepodległości i jej podział pomiędzy agresorów-III Rzeszę i Związek Sowiecki. Proces eksterminacji ludności polskiej, w tym żydowskiej, trwał od pierwszych dni działań wojennych we IX 1939 r. Wbrew normom prawa międzynarodowego część oddziałów Wehrmachtu, specjalnie utworzone oddziały [grupy operacyjne SS] m.in. policji i służby bezpieczeństwa [Einsatzgruppen] przystąpiły do aresztowania i mordowania ludności polskiej, zwłaszcza inteligencji. .....

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Dramat ludnści żydowskiej ..pdf

5. Humor i satyra w walce z okupantem hitlerowskim na ziemiach polskich w latach 1939-1945

     Już w pierwszych dniach okupacji większość społeczeństwo polskiego jej nie zaakceptowała, przystąpiła do spontanicznego oporu a następnie inspirowanego przez powstające organizacje konspiracyjne. Jedną z form oporu inspirowaną przez członków „ rodzącego się” Polskiego Państwa Podziemnego była satyra. Dowcipy, fraszki, anegdoty i bajki często anonimowych twórców – odzwierciedlały ówczesną obyczajowość i postawę społeczeństwa wobec zachodzących wydarzeń. Utwory tego rodzaju krzepiły i podnosiły na duchu ludność polską zwłaszcza w początkowym okresie okupacji, a przede wszystkim tych Polaków, których ogarnęło zwątpienie i pesymizm. ....

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Humor i satyra pdf

6. Propagandowa działalność antyhitlerowska Polskiego Państwa Podziemnego na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w okresie okupacji w walce o zachowanie polskości [1939- 1945]

Działalność propagandowa [kulturalno-oświatowa] była jedną z pierwszych form walki podjętej przez polskie organizacje konspiracyjne na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim, rozwijana różnymi środkami i metodami, jako kontrakcja na poczynania hitlerowskie, zmierzające do szybkiego i całkowitego zgermanizowania tego obszaru. Celowi temu służyło m.in. zlikwidowanie polskiego szkolnictwa wyższego i średniego a pozostawienie powszechnego - w ograniczonym zakresie na terenie byłych województw kieleckiego i krakowskiego [ włączonych do III Rzeszy] bez historii, geografii i innych przedmiotów mówiących o: Polsce, jej kulturze, nauce, gospodarce itd. Szereg budynków szkolnych zostało zajętych przez okupanta, którzy mienie ich zagrabili lub zniszczyli, zaś wielu nauczycieli aresztowali. Ponad to zamknięto biblioteki, muzea, archiwa, wszystkie instytucje kulturalne, towarzystwa naukowe i artystyczne, teatry oraz; zagarnięto polskie fundacje, przeznaczając je na cele niemieckie.

Pełny tekst artykułu dostępny po kliknięciu w link - Propaganda pdf

PUBLIKACJE 2022

100 ROCZNICY powrotu Górnego Śląska do Macierzy

Z okazji 100-lecia przyłączenia Górnego Śląska do Polski Redakcja "Kroniki Katowic" przygotowała wydanie specjalne poświecone w całości 100 ROCZNICY powrotu Górnego Śląska do Macierzy. Znajdują się w nim bardzo ciekawe materiały i opracowania, które z pewnością Państwa zainteresują. Zachęcamy Państwa do zapoznania się z tym opracowaniem.

Treść "Kroniki Katowic dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

Prezentujemy kolejne publikacje członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego napisaną wraz z wnuczką  Panią Moniką Kaźmierczyk. Opracowania opublikowano w Przeglądzie Dziennikarskim w 2022 r.

1. Służba Ojczyźnie Barbary Pikuły-Peszkowskiej

Barbara Pikuł-Peszkowska ze wszech miar zasługuje na przypomnienie jej działalności społecznej, w tym harcerskiej, zwłaszcza dla młodzieży, nie tylko ze Śląska. Nie tylko kształtowała  patriotyzm wśród młodych ludzi, ale miała odwagę przeciwstawić się likwidacji ZHP w 1949 r. i bronić wartości wpajanej w jej rodzinie od pokoleń „Bóg-Honor-Ojczyzna”. Wierna tym zasadom pozostała do końca życia. Barbara Pikuł-Peszkowska była przez wiele lat członkiem Komisji Rewizyjnej naszego Towarzystwa.

Pełny tekst bogatej biografi dostępna po kliknięciu w link - Biografia pdf.

2. Ppor. Władysław Strabel, b. żołnierz armii cesarstwa niemieckiego kawalerem Orderu Virtuti Militari i komendantem Obwodu Chorzowskiego ZWZ-AK

To życiorys niezwykły, powiązany ściśle z wydarzeniami narodowymi ostatniego stulecia. Uczestniczył w I wojnie światowej w mundurze żołnierza niemieckiego, aby po zawieszeniu broni (w 1918 r.) powrócić 14 listopada 1918 r. do Zaniemyśla i zostać członkiem Zarządu Rady Żołnierskiej (Soldatenrad). Z ochotników zorganizował oddział, wyszkolił i brał z nim udział w rozbrajania Niemców w Zaniemyślu i w okolicznych miejscowościach a następnie w Poznaniu i w Gnieźnie. Uczestniczył w wojnie polsko-sowieckiej 1920 r., a po jej zakończeniu pozostał w WP, aby bronić  Polski we IX 1939 r. a następnie zostać członkiem konspiracyjnych sił wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego.

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

3. Dramat Okręgu Śląskiego ZWZ w jednym dniu (noc z 17 na 18 grudnia 1940 r.)

Artykuł opisuje historię rozbicia Okręgu Śląskiego ZWZ w grudniu 1940 r. Zamieściliśmy też indeks osób, które zostały aresztowane 18  grudnia [ustalone nazwiska na podstawie dokumentów polskich i niemieckich, z tym iż podano pisownię niemiecką przy ustaleniach z dokumentów niemieckich - jeśli nie można było zweryfikować]. Możliwe, że znajdą tam Państwo nazwiska Członków Rodzin lub Znajomych. 

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

4. Dramat Polski w wojnie obronnej 1939 r.

Artykuł o przyczynach i przebiegu wojny obronnej 1939 r. Zawiera także informacje o obronie Katowic.

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

PUBLIKACJE 2021

Prezentujemy kolejne publikacje członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego:

1. Służba Ojczyźnie kpt. rez. Ryszarda Margosza „Brzozy”

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

2. UDZIAŁ KOBIET W WALCE Z OKUPANTEM W OKRĘGU ŚLĄSKIM OOB–SZP–ZWZ–AK

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

3.  Biogram ppor. rez. mgr Józefa Korola-komendanta Okręgu Śląskiego ZWZ zamieszczony w Przeglądzie Dziennikarskim

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

PUBLIKACJE 2020

Nowa publikacja naukowa członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego o działaniach dywersyjnych na Podhalu przed i w okresie początkowym okupacji, ale nie tylko.  Zwracamy uwagę, że inspiratorem tych działań był Tadeusz Puszczyński podczas III zwycięskiego Powstania Ślaskiego. Po jego zakończeniu kontynuowano organizowanie sieci dywersyjnej nie tylko na Śląsku, ale w skali kraju.

Publikacja pt. "Polski wywiad wojskowy w przygotowaniu sieci dywersji pozafrontowej na Podhalu i jej udział w akcjach dywersyjnych w początkowym okresie okupacji" została zamieszczona w tomie XI "Wywiad i kontrwywiad wojskowy II RP" pod red. T. Dubickiego. 

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie pdf.

Przedstawiamy kolejne opracowanie nt. historii Śląska członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego pt. "Duchowieństwo ewangelickie w kształtowaniu postaw patriotycznych Ślązaków w okresie międzywojennym i jego eksterminacja w okresie okupacji przez aparat bezpieczeństwa III Rzeszy". Opracowanie zostało zamieszczone w Przeglądzie Dziennikarskim z 19 V 2020 r.

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie.pdf

PUBLIKACJE 2018

Przedstawiamy opracowanie nt. historii Śląska członka Naszego Towarzystwa płk. rez. dr Mieczysława Starczewskiego pt. "Duchowieństwo i jego udział w Polskim Państwie Podziemnym  na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939-1945" zamieszczone w książce Jerzego Klistały "Duchowni ofiary  niemieckiego zniewolenia". 

Treść dostępna po kliknięciu w link - Opracowanie.pdf